Geen welvaart zonder handel

Internationale handel is de hoeksteen van onze welvaart. Toch werd er in de Belgische verkiezingsdebatten amper over gesproken. Dat is zorgwekkend, zeker in het licht van de wereldwijde actualiteit, die bol staat van de alarmsignalen. Er staat veel op het spel, want onze bedrijven worden geconfronteerd met een steeds complexere internationale context. De oorzaak? De ‘zichtbare hand van de staat’, die de economische relaties probeert te hertekenen.

Binnenkort verbieden de Verenigde Staten een aantal van hun investeerders om kapitaal te verstrekken aan Chinese technologiebedrijven. China dreigt met douanetarieven op de Europese export van varkensvlees, ook van onze Belgische boeren. Daarmee vergelden ze een onderzoek dat de Europese Commissie instelde naar de golf van elektrische voertuigen die China op de Europese markt brengt. Begin 2026 zal Europa bedrijven verplichten om een koolstoftaks (CBAM) te betalen op hun staal- en cementinvoer.

De hertekening van de internationale handel

Die voorbeelden illustreren de drie nieuwe internationale dynamieken die rechtstreekse gevolgen hebben voor onze handel: geopolitieke spanningen, techno-industriële concurrentie en duurzaamheidsvereisten.

Op elk van die drie gebieden neemt de overheid in Europa, China en de Verenigde Staten maatregelen die de internationale handel bemoeilijken.

Geopolitiek risico. Geconfronteerd met een economische ontkoppeling tussen de VS en China is Europa de weg van de economische veiligheid ingeslagen. Dat moeilijk te definiëren concept is bedoeld om onze nationale veiligheid en ons economisch potentieel te beschermen tegen een te grote commerciële afhankelijkheid, met name inzake batterijen, halfgeleiders en kritieke materialen. Het verwijst ook naar het idee van een soeverein Europa met strategische autonomie. Volgens het laatste rapport van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) is de bezorgdheid over de nationale veiligheid sinds 2008 wereldwijd verviervoudigd.

Industrieel risico. De Europese Unie is verwikkeld in een wereldwijde subsidierace. Naar het voorbeeld van het staatskapitalisme in China en de Amerikaanse Inflation Reduction Act, pompen de lidstaten miljarden euro in het behoud van de industrie van de toekomst op Europese bodem. De NIPO-database (Global Trade Alert) schat dat er in 2023 wereldwijd meer dan 2.400 nieuwe ingrepen in het industriebeleid werden aangekondigd of uitgevoerd, samen met 1.380 miljard dollar aan subsidies, waarvan 70% een verstorend effect heeft op de handel. Bijna de helft van die verstorende maatregelen is toe te schrijven aan het trio China, VS en EU.

Duurzaamheidsrisico. De klimaatverandering zet overheden aan tot het nemen van autonome duurzaamheidsmaatregelen. Hoewel de bedoelingen daarachter absoluut gerechtvaardigd zijn, hebben sommige van die maatregelen een negatief effect op de wereldhandel. Het opleggen van normen door de EU aan de rest van de wereld wordt bovendien steeds meer veroordeeld door haar handelspartners. Zo leidt het bureaucratische en opdringerige karakter van de Europese ontbossingsverordening bijvoorbeeld tot een negatieve perceptie in Indonesië en Maleisië, om nog maar te zwijgen van de klacht die India dreigt in te dienen bij de WTO over het CBAM.

Al die maatregelen dwingen onze internationaal actieve bedrijven om ook hun risicobeheer aan te scherpen. Wat ten koste kan gaan van de kostenefficiëntie, het winnen van marktaandeel of het optimaliseren van (productie)processen.

Quo vadis?

De toekomst van de internationale handel hangt af van hoe die drie dynamieken zich verder ontwikkelen. Vervang in de vorige zin ‘internationale handel’ door ‘onze economie’ en de dringende nood aan een Belgische strategie binnen een Europees kader tekent zich nog veel duidelijker af. Onze beleidsmakers op alle niveaus hebben de komende jaren de zware taak om onze bedrijven te ondersteunen en hun belangen op het internationale handelstoneel te verdedigen.

Lees meer over de nieuwe handelsdynamieken in de recentste editie van onze ‘Focus Internationaal Trade’.